Diyabet, pankreasın yeterli insülin üretememesi veya vücudun ürettiği insülini etkili bir şekilde kullanamaması sonucu oluşan, şeker yüksekliğiyle seyreden bir hastalıktır. İnsülin, kandaki glikozun (şekerin) enerji olarak kullanılabilmesi için hücre içerisine taşınmasını sağlayan bir hormondur.
Diyabet hastalarında ise insülin hormonu yetersiz veya eksik olduğundan kan şekeri yükselir. Kan şekerinin uzun süre yüksek seyretmesi göz, kalp, böbrek ve sinir gibi doku ve organ hasarlarına yol açar.
Diyabet Tip 1 ve Tip 2 olmak üzere iki çeşittir.
Tip 1 Diyabet
Genellikle çocuk ve genç erişkinlerde ortaya çıkar. Pankreasın beta hücrelerinin harabiyeti sonucu insülinin hiç üretilmediği ya da çok az üretildiği diyabet türüdür. Tip 1 diyabetliler, tüm diyabetlilerin %5-10’unu oluşturur. İnsülin tedavisi ve eğitimlerle Tip 1 diyabetli bireyler kan şekerlerini yönetebilir, uzun ve sağlıklı bir yaşam sürdürebilirler.
Tip 2 Diyabet
Diyabetin en sık rastlanan türüdür. Tüm diyabetlilerin %90-95’ini oluşturur. Tip 2 diyabetli kişilerde vücut insülin üretir ancak insülini yeterince kullanamaz. Bu bireylerde insülin direnci görülür ve tıbbi beslenme tedavisinin yanında düzenli egzersiz ile kontrol altına alınabilir. Bazen de bunlara ilaç veya insülin ilave edilebilir.
Diyabetli bireylerde doğru beslenmeyle amaç; kişilerin kan şekerlerini normal sınırda tutarak diyabete bağlı gelişebilecek sağlık sorunlarının ortaya çıkışını engellemek veya önlemek, yaşam süresini ve kalitelerini arttırmaktır.
Bireylerin beslenme programı bireyin yaşına, cinsiyetine, ağırlığına, boyuna ve yaşam tarzına göre planlanmalıdır. Bu sebeple beslenme tedavisi için bir uzmandan yardım alınmalıdır. Özellikle Tip-2 diyabetlilerin %80’inin obez olduğu göz önüne alındığında mutlaka kilo kontrolünün sağlanması gerekmektedir.
Diyabette doğru beslenmek için ipuçları:
- 3 ana, 2- 3 ara öğün yapılmalı ve öğün atlamamaya dikkat edilmeli,
- Kahvaltı öğünü atlanmamalı,
- Şeker, çikolata, tatlılar, bal, reçel, hazır meyve suları, pasta ürünleri ve meşrubat gibi gıdalar kan şekerini hızlı yükselteceğinden uzak durulmalı,
- Günde 5 porsiyon meyve-sebze tüketilmeli,
- Pirinç, patates, havuç, mısır gibi nişasta oranı yüksek besinler sınırlanmalı,
- Diyetin posa içeriği arttırılmalı, beyaz ekmek yerine esmer ekmek, pirinç yerine bulgur tercih edilmeli, meyve ve sebze tüketimi arttırılmalı,
- Haftada 1-2 kez kuru baklagil tüketilmeli,
- Yağ tüketimi sınırlandırılmalıdır.
